Φθιώτιδες Θήβες
Η καταστροφή της Αρχαίας Πυράσου από τον βασιλιά Φίλιππο 5ο χαρακτηρίζει την ιστορία της εποχής κατά την αρχαιότητα.
Στα ερείπια της αργότερα αναπτύχθηκε μία νέα πόλη, οι Φθιώτιδες Θήβες. Πήρε το όνομά της, σύμφωνα με τις επιγραφές, κατά τον 2ο μ.Χ. αιώνα και έφτασε στο υψηλότερο της καλλιτεχνικό, πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο κατά την παλαιοχριστιανική εποχή και ως το τέλος του 7ου αιώνα μ.Χ.
Έτσι αρμόζει απόλυτα ο χαρακτηρισμός «Χριστιανικαί Θήβαι».
Μακροχρόνιες ανασκαφές έχουν ανακαλύψει σημαντικό αριθμό κτιρίων της αρχαίας πόλης. Με στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έχει επιχειρηθεί ο σχεδιαστικός προσδιορισμός της πορείας του τείχους που προστάτευε την πόλη. Ο χώρος, τον οποίο περικλείει το τείχος, έχει διαστάσεις 600x480 μέτρα περίπου.
Μέχρι σήμερα έχουν προσδιοριστεί 10 σημαντικά μνημεία της αρχαίας πόλης:
-
η ακρόπολη της Πυράσου
-
η βασιλική του Ελπιδίου
-
το συγκρότημα των δημοσίων κτιρίων
-
το επισκοπικό μέγαρο
-
η βασιλική του Αγ. Δημητρίου
-
υπόκαυστο-λουτρό
-
γυμνάσιο και λουτρό
-
πλακόστρωτη λεωφόρος με κατάστημα "έμβολος" της βασιλικής
-
έπαυλη
-
βασιλική του αρχιερέως Πέτρου
Αλλά και έξω από τα τείχη υπάρχουν σημαντικά κτίρια: η κοιμητηριακή βασιλική (βασιλική Δ’) άλλη βασιλική, Πέμπτη κατά σειρά, έπαυλη του 3ου-4ου αιώνα κοντά στη θάλασσα, λουτρό και εκτεταμένα ψηφιδωτά δάπεδα ανατολικά του τείχους, άλλη λεωφόρος με καταστήματα ΝΑ του τείχους, νεκροταφεία με θολωτούς τάφους λαξευμένους στις πλευρές του λόφου ή υπόγειους θαλαμοειδείς με λάρνακες-σαρκοφάγους από τραχίτη χρονολογούμενους από τον 3ο-6ο αιώνα.
Αυτά και πολλά άλλα αντιπροσωπεύουν όλες τις εκδηλώσεις της τέχνης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ποικιλόμορφα ψηφιδωτά δάπεδα με την ενδιαφέρουσα τεχνική τους. Αυτά συντελούν στη θεώρηση της θεσσαλικής πόλης ως ο χαρακτηριστικότατος χώρος για τη σπουδή του διακοσμητικού αυτού είδους.
